Verandermodel Theory U

We leven in een tijd van veel verandering en onzekerheid. Nieuwe vormen van persoonlijk leiderschap en samenwerking zijn nodig zijn om bestaande patronen te doorbreken. Leiderschap is vereist waarmee problemen in hun volledige complexiteit worden overzien. En we zullen bereid moeten zijn de belangen van de gemeenschap centraal te stellen. Dit principe vormt de basis van verandermodel Theory U van Otto Scharmer, docent bij het Massachusetts Institute of Technology (MIT) in Boston (VS).

TED-talk “Theory U – Learning from the future as it emerges” door Otto Scharmer.

Theory U is een model voor organisatieverandering en persoonlijk leiderschap. Centraal in het model staat dat we niet alleen moeten willen leren uit het verleden, maar ook vanuit de toekomst. Het gaat over de vraag wat al gaande is en hoe we daar verder ruimte aan kunnen geven. Wat dient zich aan vanuit de toekomst en hoe kunnen we dat gebruiken? De stelling van Scharmer is dat een proces of organisatie al een richting heeft en dat samen gezocht moet worden naar hoe dit verder vormgegeven kan worden. In plaats van ‘spreken tot het systeem’ zullen we moeten ‘luisteren naar het systeem’. Dat vraagt om diepere vormen van waarneming; om gebruik en ontwikkeling van intuïtie en attentie voor wat ontstaat c.q. wil ontstaan.

Bouwstenen Theory U

Verandermodel Theory U omvat 7 fasen, die een bewust proces van verbinding beschrijven om te komen tot wezenlijk andere uitkomsten en vernieuwing dan met traditionele methoden.

illustratie-theory-u
Illustratie Theory U

1. Downloading

In de fase van ‘Downloading’ verzamel je beschikbare kennis en patronen uit het verleden. Je zoekt naar bevestiging van oude feiten in plaats van naar weerlegging ervan. Dit kan echter tot beperkte waarneming leiden en de neiging om snel, op de automatische piloot, te interpreteren en zo snel mogelijk in actie te schieten (‘Performing’). Downloaden heeft een belangrijke functie en is wezenlijk onderdeel van ons functioneren. Als je blijft downloaden, verandert er echter niets. Het is belangrijk om je open te stellen voor andere invalshoeken.

2. Seeing

De tweede fase van Theory U, ‘Seeing’, begint met aandachtig waarnemen, door daar de tijd voor te nemen. Daarvoor is het nodig de geest te openen (open mind) en interesse te tonen in de ander. Een nieuwsgierige houding helpt om voorbij de eigen mening te komen. Daar hoort het herkennen en uitstellen van oordelen bij. Het stellen van vragen en proberen echt te doorgronden wat de ander zegt, geeft een andere kwaliteit van interactie.

3. Sensing

In de fase van ‘Sensing’ boor je een andere bron van intelligentie aan: de intelligentie van het hart. Dit kan door je bewust te zijn van wat ieder mens van nature kan: een actieve verbinding aangaan met anderen. Scharmer noemt dit empatisch luisteren (open heart); luisteren naar de ander vanuit het perspectief van de ander en daarbij cynisme niet toelaten. Je leeft je in en voelt mee, met compassie. Er ontstaat een emotionele verbinding. Je ziet een situatie of ervaring met de ogen van de ander, waardoor de ander zich gehoord en gezien voelt.

4. Presencing

‘Presencing’ is een samenvoeging van presence (aanwezigheid) en sensing (waarnemen zonder direct contact). In deze fase neem je in het hier en nu bewust waar met alle zintuigen, inclusief intuïtie. Je gaat voorbij aan de angst voor het onbekende (open will). Doel is in contact te komen met je authentieke zelf en je authentieke doel. Je kijkt niet alleen naar jezelf als de persoon die je, gevormd door het verleden, bent geworden. Nadrukkelijk maak je ook contact met de persoon die je in de toekomst kunt zijn. Natuurlijk is dat spannend, maar de kunst is om deze angst te accepteren en erop te vertrouwen dat ze tijdelijk is. Door af te stemmen op zowel de eigen intuïtie als de omgeving, worden bronnen voor nieuwe gedachten en ideeën aangeboord.

5. Crystallizing

In de fase van ‘Crystallizing’ verbeeld je een mogelijke toekomst. Je geeft vorm aan de inzichten en ideeën die tijdens ‘Presencing’ zijn ontstaan. Zo kunnen nieuwe voorstellen ontstaan, die zich vanuit de toekomst willen ontvouwen. Je ontwikkelt een visie en een intentie. Het verschil tussen ‘Crystallizing’ en de traditionele manier van het ontwikkelen van een visie is dat het gebeurt vanuit een diepgaand contact met de toekomst. Traditionele visie-formulering is meestal het product van ervaringen uit het verleden.

6. Prototyping

In de fase van ‘Prototyping’ verken je samen met anderen mogelijke oplossingen. Je test modellen en probeert je eerste ideeën uit. Het motto is hierbij: “Faal vaak en bijtijds om sneller te slagen”. Zo kun je snel, actief en zoveel mogelijk leren, voordat een oplossing (of product/dienst) definitief wordt. Daarbij is het van belang contact te houden met je intuïtie. Dit doe je bijvoorbeeld door dagelijks een kort moment stil te staan bij het doel dat je wilt bereiken. En dit blijf je doen, elke dag opnieuw. Vervolgens ben je elke dag, elke week, het hele jaar door alert op signalen om je heen. Kansen, suggesties en inspiratie kunnen uit de meest onverwachte hoeken komen. Maar het komt alleen als jij daar ruimte en oog voor hebt.

7. Performing

Met ‘Performing’ verwijst Scharmer naar de uitkomsten van het handelen: het oplossen van een kwestie, het uitvoeren van plannen. De prototypes hebben geresulteerd in een ultiem eindproduct, dat voorziet in de behoeften van de samenleving, aansluit op wensen en eisen van de overheid en past in het grotere geheel. Dit eindproduct moet worden overgedragen aan de gebruikers.

Voordelen van Theory U

Theory U is een model voor vernieuwing en transformatie van mens en organisatie. De methodiek biedt handvatten voor het ontwikkelen van persoonlijk leiderschap, het bouwen van lerende teams en voor het samen zoeken naar oplossingen voor (complexe) vraagstukken. Gebruikmakend van dit model, benader je vraagstukken op meerdere niveaus van betrokkenheid; het gaat niet alleen om ‘het probleem oplossen’. Je werkt vanuit verbinding met jezelf, met anderen en met alle aspecten die met de vraag samenhangen. Tijdens het U-proces gaan mensen op een andere manier naar vraagstukken te kijken. Het proces bewerkstelligt een verdieping van het bewustzijn van alle betrokkenen en het benutten van wijsheid uit het onbewuste. Juist dát deel resulteert in vernieuwende inzichten en is essentieel voor fundamentele verandering en duurzame oplossingen.

Persoonlijke reactie

Theory U klinkt theoretisch, maar is dat in praktijk zeker niet. Het model bevat elementen die ik in mijn coaching- en advieswerk al zoveel mogelijk probeer toe te passen. De manier waarop een en ander is samengevoegd en beschreven, maakt Theory U voor mij bijzonder waardevol. Het voelt als een wetenschappelijke onderbouwing van waar ik in geloof: ‘Groei door verbinding’:

  • Ik start altijd met de ‘waarom’-vraag voordat ik aan de slag ga. Waarom willen we een nieuwe visie? Waarom zijn we bij elkaar gekomen?
  • Ik ben van mening dat binnen organisaties veel kan veranderen als mensen samen leren kijken naar problemen.
  • Het gezamenlijke proces is alleen mogelijk in een omgeving waar men zich veilig en vertrouwd voelt. Jezelf kwetsbaar opstellen (open mind, open heart en open will) is echter niet vanzelfsprekend. Dat vraagt om wederzijds respect en vertrouwen.
  • In groepssessies vraag ik de deelnemers goed naar elkaar te luisteren en zich open te stellen voor de intenties van de ander.
  • Om ruimte te geven aan intuïtie heb ik de kracht ervaren van de stilte opzoeken, de natuur in gaan en verhalen vertellen op basis van tekeningen en visuals. Hierdoor worden alle zintuigen aangesproken en wordt de rechter hersenhelft geactiveerd. Soms levert dit aanvankelijk wat weerstand en aarzeling op, maar juist dan leidt het tot verbazing na afloop als bleek dat het een zeer zinvolle tijdsbesteding was en tot interessante inzichten leidde.
  • De mooiste en krachtigste transformaties vinden in mijn optiek kleinschalig plaats. Door deze te stimuleren en te steunen, zullen ze zich als een olievlek uitspreiden.

Als bovenstaande je aanspreekt of als je er meer van wilt weten, neem dan graag contact met me op. Misschien kan ik jou, je team of je organisatie helpen met het realiseren van door jou gewenste veranderingen?